3 quy luật cơ bản của phép biện chứng duy vật? Nguyên lý của phép biện chứng duy vật là gì? Vai trò của phép biện chứng duy vật?

Nội dung chính

• 3 quy luật cơ bản của phép biện chứng duy vật? Các quy luật cơ bản của phép biện chứng duy vật là gì?
• 2 nguyên lý của phép biện chứng duy vật là gì? Vai trò của phép biện chứng duy vật?
• Mục đích của việc học tập, nghiên cứu môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác Lênin là gì?

3 quy luật cơ bản của phép biện chứng duy vật? Các quy luật cơ bản của phép biện chứng duy vật là gì?

Căn cứ Mục IV Chương I Chương trình môn học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin ban hành kèm theo Quyết định 52/2008/QĐ-BGDĐT có quy định như sau:

PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT

...

IV. CÁC QUY LUẬT CƠ BẢN CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT

1. Quy luật chuyển hóa từ những sự thay đổi về lượng thành những sự thay đổi về chất và ngược lại

a) Khái niệm chất, lượng

- Khái niệm “chất”

- Khái niệm “lượng”

b) Quan hệ biện chứng giữa chất và lượng

- Tính thống nhất giữa chất và lượng trong một sự vật

- Quá trình chuyển hóa từ những sự thay đổi về lượng thành những sự thay đổi về chất

- Quá trình chuyển hóa từ những sự thay đổi về chất thành những sự thay đổi về lượng

c) Ý nghĩa phương pháp luận

2. Quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập

a) Khái niệm mâu thuẫn và các tính chất chung của mâu thuẫn

- Mâu thuẫn và mâu thuẫn biện chứng

- Tính khách quan, phổ biến và tính đa dạng của các loại mâu thuẫn

b) Quá trình vận động của mâu thuẫn

- Sự thống nhất, đấu tranh và chuyển hóa giữa các mặt đối lập

- Vai trò của mâu thuẫn đối với quá trình vận động và phát triển của sự vật

c) Ý nghĩa phương pháp luận

3. Quy luật phủ định của phủ định

a) Khái niệm phủ định biện chứng và những đặc trưng cơ bản của nó

- Khái niệm phủ định và phủ định biện chứng

- Hai đặc trưng cơ bản của phủ định biện chứng

b) Phủ định của phủ định

- Vai trò của phủ định biện chứng đối với các quá trình vận động, phát triển

- Hình thức “phủ định của phủ định” của các quá trình vận động, phát triển

c) Ý nghĩa phương pháp luận

...

Như vậy, căn cứ theo quy định trên thì 3 quy luật cơ bản của phép biện chứng duy vật bao gồm:

(1) Quy luật chuyển hóa từ những sự thay đổi về lượng thành những sự thay đổi về chất và ngược lại.

Quy luật này chỉ ra cách thức chung nhất của sự vận động và phát triển, khi cho thấy sự thay đổi về chất chỉ xảy ra khi sự vật, hiện tượng đã tích luỹ những thay đổi về lượng đạt đến ngưỡng nhất định.

Quy luật cũng chỉ ra tính chất của sự vận động và phát triển, khi cho thấy sự thay đổi về lượng của sự vật, hiện tượng diễn ra từ từ kết hợp với sự thay đổi nhảy vọt về chất làm cho sự vật, hiện tượng vừa tiến bước tuần tự, vừa có những bước đột phá vượt bậc.

Ví dụ:

- Quá trình nước chuyển thành hơi nước. Khi nước được đun nóng, nhiệt độ (lượng) tăng dần, nhưng khi đạt đến một nhiệt độ nhất định (100°C), nước sẽ biến thành hơi nước (chất). Đây là sự chuyển hóa từ sự thay đổi về lượng (nhiệt độ) thành sự thay đổi về chất (nước chuyển sang trạng thái hơi).

Ngược lại, khi nhiệt độ giảm xuống, hơi nước sẽ ngưng tụ thành nước, chứng tỏ rằng sự thay đổi về chất (hơi nước) có thể chuyển hóa ngược lại thành sự thay đổi về lượng (nước).

- Quá trình thay đổi trong xã hội. Một xã hội có thể trải qua nhiều thay đổi về lượng (chẳng hạn như tăng trưởng dân số, thay đổi trong nền kinh tế) trước khi đạt đến một ngưỡng để xảy ra thay đổi về chất (chế độ xã hội, chính trị mới hoặc cuộc cách mạng xã hội). Khi có sự tích lũy đủ lớn về sự thay đổi lượng, sự thay đổi về chất sẽ xảy ra, chẳng hạn như cách mạng công nghiệp dẫn đến sự thay đổi về chất trong cách thức sản xuất và xã hội.

(2) Quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập

Quy luật thống nhất và đấu tranh các mặt đối lập thể hiện bản chất, là hạt nhân của phép biện chứng duy vật, bởi nó đề cập tới vấn đề cơ bản và quan trọng nhất của phép biện chứng duy vật - vấn đề nguyên nhân, động lực của sự vận động, phát triển.

Trong mỗi sự vật, hiện tượng đều tồn tại các mặt đối lập (những yếu tố có tính chất trái ngược hoặc mâu thuẫn) và chính sự thống nhất và đấu tranh giữa chúng tạo ra động lực cho sự phát triển và vận động của sự vật, hiện tượng.

Ví dụ:

- Quá trình sinh trưởng và phát triển của cây cối. Một cây luôn phải đấu tranh giữa sự phát triển của các yếu tố như ánh sáng, nước, không khí và các yếu tố đối lập như sâu bệnh, thời tiết khắc nghiệt. Tuy nhiên, chính sự thống nhất và đấu tranh giữa các yếu tố này giúp cây phát triển mạnh mẽ hơn, biểu hiện rõ qua sự thích nghi và tiến bộ trong sinh trưởng.

- Sự đấu tranh giữa các xu hướng trong xã hội. Trong xã hội, luôn tồn tại các xu hướng và quan điểm đối lập nhau như bảo thủ và tiến bộ, truyền thống và hiện đại. Các xu hướng này vừa mâu thuẫn, vừa thống nhất bổ sung cho nhau. Sự đấu tranh giữa các xu hướng giúp xã hội phát triển theo một hướng mới, cải thiện và khắc phục những điểm yếu của các xu hướng cũ.

(3) Quy luật phủ định của phủ định

Quy luật phủ định của phủ định chỉ ra khuynh hướng (đi lên), hình thức (xoáy ốc), kết quả (sự vật, hiện tượng mới ra đời từ sự vật, hiện tượng cũ) của sự phát triển của chúng thông qua sự thống nhất giữa tính thay đổi với tính kế thừa trong sự phát triển; nghĩa là sự vật, hiện tượng mới ra đời từ sự vật, hiện tượng cũ, nó phát triển từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn.

Quá trình phát triển không phải là tuyến tính mà là một chuỗi phủ định và khẳng định liên tiếp, tạo ra sự vận động theo hình xoáy ốc, qua đó sự phát triển liên tục và tiến bộ hơn.

Ví dụ:

- Sự tiến hóa của các loài qua các thời kỳ địa chất. Các loài sinh vật phát triển từ những loài cũ qua một quá trình phủ định của phủ định, tức là một loài mới ra đời từ loài cũ, nhưng không phải là sự tiêu diệt hoàn toàn mà là sự thay đổi và nâng cao chất lượng của loài mới so với loài cũ.

- Quá trình phát triển của cây lúa. Khi một hạt lúa được gieo xuống đất, nó sẽ trải qua quá trình nảy mầm, phát triển thành cây non và rồi thành cây lúa trưởng thành. Cây lúa trưởng thành sẽ ra hoa, kết hạt và đến khi hạt lúa rơi xuống đất, nó lại bắt đầu một chu kỳ mới.

Sự phát triển này chính là sự phủ định của hạt giống ban đầu, nhưng đồng thời nó không hoàn toàn hủy bỏ hạt giống mà tiếp tục duy trì những đặc điểm di truyền của cây lúa. Khi cây lúa ra hạt mới, quá trình này tiếp tục lặp lại, phát triển ở mức độ cao hơn với sự thích nghi tốt hơn với môi trường.

Thông tin nêu trên chỉ mang tính chất tham khảo.

3 quy luật cơ bản của phép biện chứng duy vật? Nguyên lý của phép biện chứng duy vật là gì? Vai trò của phép biện chứng duy vật? (Hình từ Internet)

2 nguyên lý của phép biện chứng duy vật là gì? Vai trò của phép biện chứng duy vật?

Căn cứ Mục II Chương I Chương trình môn học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin ban hành kèm theo Quyết định 52/2008/QĐ-BGDĐT có quy định như sau:

PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT

...

II. CÁC NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT

1. Nguyên lý về mối liên hệ phổ biến

- Khái niệm mối liên hệ và mối liên hệ phổ biến

- Những tính chất của mối liên hệ

- Ý nghĩa phương pháp luận

2. Nguyên lý về sự phát triển

- Khái niệm “phát triển”

- Những tính chất cơ bản của sự phát triển

- Ý nghĩa phương pháp luận

...

Theo đó, 2 nguyên lý của phép biện chứng duy vật bao gồm:

- Nguyên lý về mối liên hệ phổ biến

- Nguyên lý về sự phát triển

Vai trò của phép biện chứng duy vật?

Về vai trò, phép biện chứng duy vật đã kế thừa và phát triển phép biện chứng từ tự phát đến tự giác, tạo ra chức năng phương pháp luận chung nhất, giúp định hướng việc đề ra các nguyên tắc tương ứng trong hoạt động nhận thức và thực tiễn và là một hình thức tư duy hiệu quả quan trọng nhất đối với khoa học, bởi chỉ có nó mới có thể đem lại phương pháp giải thích những quá trình phát triển diễn ra trong thế giới, giải thích những mối quan hệ chung, những bước quá độ từ lĩnh vực nghiên cứu này sang lĩnh vực khác

Thông tin chỉ mang tính chất tham khảo.

Mục đích của việc học tập, nghiên cứu môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác Lênin là gì?

Căn cứ tiểu mục 2 Mục II Chương mở đầu Chương trình môn học Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin ban hành kèm theo ban hành kèm theo Quyết định 52/2008/QĐ-BGDĐT thì mục đích của việc học tập, nghiên cứu môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác Lênin như sau:

- Học tập, nghiên cứu Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác Lênin là để xây dựng thế giới quan, phương pháp luận khoa học và vận dụng sáng tạo những nguyên lý đó trong hoạt động nhận thức và thực tiễn.

- Học tập, nghiên cứu Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác Lênin là để hiểu rõ cơ sở lý luận quan trọng nhất của Tư tưởng Hồ Chí Minh và Đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam.

- Học tập, nghiên cứu Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác Lênin để giúp sinh viên hiểu rõ nền tảng tư tưởng của Đảng

- Học tập, nghiên cứu Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác Lênin là để xây dựng niềm tin, lý tưởng cho sinh viên.