Thẩm phán là bạn thân của bị cáo thì có thể bị thay đổi hay không? Nguyên đơn dân sự có quyền đề nghị thay đổi Thẩm phán hay không?

Nội dung chính

• Nguyên đơn dân sự trong vụ án hình sự là ai?
• Quyền và nghĩa vụ của nguyên đơn dân sự được quy định như thế nào?
• Thẩm phán là bạn thân của bị cáo thì có thể bị thay đổi hay không?
• Nguyên đơn dân sự có quyền đề nghị thay đổi Thẩm phán hay không?

Nguyên đơn dân sự trong vụ án hình sự là ai?

Theo khoản 1 Điều 63 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, quy định về nguyên đơn dân sự như sau:

“1. Nguyên đơn dân sự là cá nhân, cơ quan, tổ chức bị thiệt hại do tội phạm gây ra và có đơn yêu cầu bồi thường thiệt hại.”

Như vậy, có thể hiểu cá nhân, cơ quan, tổ chức bị thiệt hại do tội phạm gây ra và có đơn yêu cầu bồi thường thiệt hại được gọi là nguyên đơn dân sự.

Quyền và nghĩa vụ của nguyên đơn dân sự được quy định như thế nào?

Căn cứ theo khoản 2 và khoản 3 Điều 63 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, quyền và nghĩa vụ của nguyên đơn dân sự được quy định cụ thể như sau:

(1) Nguyên đơn dân sự hoặc người đại diện của họ có quyền:

- Được thông báo, giải thích quyền và nghĩa vụ của mình theo quy định;

- Đưa ra chứng cứ, tài liệu, đồ vật, yêu cầu;

- Trình bày ý kiến về chứng cứ, tài liệu, đồ vật liên quan và yêu cầu người có thẩm quyền tiến hành tố tụng kiểm tra, đánh giá;

- Được thông báo kết quả điều tra, giải quyết vụ án;

- Yêu cầu giám định, định giá tài sản theo quy định của pháp luật;

- Đề nghị thay đổi người có thẩm quyền tiến hành tố tụng, người giám định, người định giá tài sản, người phiên dịch, người dịch thuật;

- Đề nghị mức bồi thường thiệt hại, biện pháp bảo đảm bồi thường;

- Tham gia phiên tòa; trình bày ý kiến, đề nghị chủ tọa phiên tòa hỏi người tham gia phiên tòa; tranh luận tại phiên tòa để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nguyên đơn; xem biên bản phiên tòa;

- Tự bảo vệ, nhờ người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho mình;

- Khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng;

- Kháng cáo bản án, quyết định của Tòa án về phần bồi thường thiệt hại;

- Các quyền khác theo quy định của pháp luật.

(2) Nguyên đơn dân sự có nghĩa vụ:

- Có mặt theo giấy triệu tập của người có thẩm quyền tiến hành tố tụng;

- Trình bày trung thực những tình tiết liên quan đến việc bồi thường thiệt hại;

- Chấp hành quyết định, yêu cầu của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng.

Thẩm phán phải từ chối tiến tham gia xét xử hoặc bị thay đổi trong trường hợp nào?

Thẩm phán là bạn thân của bị cáo thì có thể bị thay đổi hay không?

Theo quy định tại khoản 1 Điều 53 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định về việc thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm như sau:

"Điều 53. Thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm

1. Thẩm phán, Hội thẩm phải từ chối tham gia xét xử hoặc bị thay đổi khi thuộc một trong các trường hợp:

a) Trường hợp quy định tại Điều 49 của Bộ luật này;

b) Họ cùng trong một Hội đồng xét xử và là người thân thích với nhau;

c) Đã tham gia xét xử sơ thẩm hoặc phúc thẩm hoặc tiến hành tố tụng vụ án đó với tư cách là Điều tra viên, Cán bộ điều tra, Kiểm sát viên, Kiểm tra viên, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án [...]"

Đồng thời, căn cứ Điều 49 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, quy định về các trường hợp phải từ chối hoặc thay đổi người có thẩm quyền tiến hành tố tụng cụ thể như sau:

“Điều 49. Các trường hợp phải từ chối hoặc thay đổi người có thẩm quyền tiến hành tố tụng

Người có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải từ chối tiến hành tố tụng hoặc bị thay đổi khi thuộc một trong các trường hợp:

1. Đồng thời là bị hại, đương sự; là người đại diện, người thân thích của bị hại, đương sự hoặc của bị can, bị cáo;

2. Đã tham gia với tư cách là người bào chữa, người làm chứng, người giám định, người định giá tài sản, người phiên dịch, người dịch thuật trong vụ án đó;

3. Có căn cứ rõ ràng khác để cho rằng họ có thể không vô tư trong khi làm nhiệm vụ.”

Theo đó, Thẩm phán phải từ chối tham gia xét xử hoặc bị thay đổi khi thuộc một trong các trường hợp sau:

- Đồng thời là bị hại, đương sự; là người đại diện, người thân thích của bị hại, đương sự hoặc của bị can, bị cáo;

- Đã tham gia với tư cách là người bào chữa, người làm chứng, người giám định, người định giá tài sản, người phiên dịch, người dịch thuật trong vụ án đó;

- Có căn cứ rõ ràng khác để cho rằng họ có thể không vô tư trong khi làm nhiệm vụ;

- Thẩm phán, Hội thẩm cùng trong một Hội đồng xét xử và là người thân thích với nhau;

- Đã tham gia xét xử sơ thẩm hoặc phúc thẩm hoặc tiến hành tố tụng vụ án đó với tư cách là Điều tra viên, Cán bộ điều tra, Kiểm sát viên, Kiểm tra viên, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án.

Như vậy, trường hợp Thẩm phán là bạn thân của bị cáo nếu như có căn cứ rõ ràng để cho rằng họ có thể không vô tư trong khi làm nhiệm vụ thì Thẩm phán có thể bị thay đổi. 

Nguyên đơn dân sự có quyền đề nghị thay đổi Thẩm phán hay không?

Căn cứ theo Điều 50 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, quy định về người có quyền đề nghị thay đổi người có thẩm quyền tiến hành tố tụng cụ thể như sau:

“Điều 50. Người có quyền đề nghị thay đổi người có thẩm quyền tiến hành tố tụng

1. Kiểm sát viên.

2. Người bị tạm giữ, bị can, bị cáo, bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự và người đại diện của họ.

3. Người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự.”

Theo đó, người có quyền đề nghị thay đổi người có thẩm quyền tiến hành tố tụng bao gồm:

- Kiểm sát viên;

- Người bị tạm giữ, bị can, bị cáo, bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự và người đại diện của họ;

- Người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự.

Như vậy, nguyên đơn dân sự là người có quyền đề nghị thay đổi Thẩm phán.